ਭਾਰਤ ਨੇ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਦਮ ਚੁੱਕਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ *ਪੰਜਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਸਟੀਲਥ ਫਾਈਟਰ ਜੈੱਟ* ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਰਾਹ ਸਾਫ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਮਾਨ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਅਤੇ ਨੇਵੀ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਬਣੇਗਾ, ਸਗੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਚੁਣਿੰਦਾ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰੇਗਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਸਭ ਤੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਸਟੀਲਥ ਫਾਈਟਰ ਹਨ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਹ ਸੂਚੀ ਸਿਰਫ਼ ਅਮਰੀਕਾ, ਰੂਸ ਅਤੇ ਚੀਨ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਚੌਥਾ ਦੇਸ਼ ਬਣਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਹਰੀ ਝੰਡੀ
12 ਅਗਸਤ 2025 ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ *ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ* ਨੇ ਐਡਵਾਂਸਡ ਮੀਡਿਅਮ ਕਾਮਬੈਟ ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ (AMCA) ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੇ ‘ਐਕਜ਼ਿਕਿਊਸ਼ਨ ਮਾਡਲ’ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਦੀ *ਐਰੋਨਾਟਿਕਲ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਏਜੰਸੀ (ADA), ਏਚਏਐਲ (Hindustan Aeronautics Limited) ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਖਰਚ ਲਗਭਗ **15,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ* ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਵੇਗਾ। ਯੋਜਨਾ ਮੁਤਾਬਕ 2035 ਤੱਕ ਇਹ ਵਿਮਾਨ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
AMCA – ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੰਜਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਫਾਈਟਰ
AMCA ਇਕ *ਸਿੰਗਲ ਸੀਟ, ਟਵਿਨ ਇੰਜਣ* ਲੜਾਕੂ ਵਿਮਾਨ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ *ਸਟੀਲਥ ਡਿਜ਼ਾਇਨ, ਐਡਵਾਂਸਡ ਕੋਟਿੰਗ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨਲ ਵੇਪਨ ਬੇ* ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ F-22, F-35 ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੇ Su-57 ਵਰਗੀਆਂ ਖੂਬੀਆਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵਿਮਾਨ *55,000 ਫੁੱਟ* ਤੱਕ ਉੱਡ ਸਕੇਗਾ।
ਅੰਦਰੂਨੀ ਵੇਪਨ ਬੇ ਵਿੱਚ *1500 ਕਿਲੋ ਹਥਿਆਰ* ਲੈ ਸਕੇਗਾ।
ਬਾਹਰਲੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ‘ਤੇ *5500 ਕਿਲੋ ਹਥਿਆਰ* ਅਤੇ *6500 ਕਿਲੋ ਵਾਧੂ ਇੰਧਨ* ਲਿਜਾਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੋਵੇਗੀ।
ਇਸ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਲਗਭਗ *18 ਮੀਟਰ, ਵਿੰਗਸਪੈਨ 11 ਮੀਟਰ ਅਤੇ ਭਾਰ ਲਗਭਗ **25 ਟਨ* ਹੋਵੇਗਾ।
ਦੋ ਇੰਜਣ ਵਰਜ਼ਨ
ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮੁਤਾਬਕ, AMCA ਦੇ ਦੋ ਇੰਜਣ ਵਰਜ਼ਨ ਹੋਣਗੇ।
1. ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵਰਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ *GE F414 ਇੰਜਣ* ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।
2. ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਆਪਣਾ *ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਇੰਜਣ* ਤਿਆਰ ਕਰੇਗਾ, ਜੋ ਹੋਰ ਵੱਧ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਇੰਧਨ-ਕੁਸ਼ਲ ਹੋਵੇਗਾ।
ਸੁਪਰਮੈਨਿਊਵਰੇਬਲ ਅਤੇ ਮਲਟੀਰੋਲ
AMCA ਨੂੰ *ਸੁਪਰਮੈਨਿਊਵਰੇਬਲ* ਅਤੇ *ਮਲਟੀਰੋਲ* ਦੋਵੇਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸੁਪਰਮੈਨਿਊਵਰੇਬਲ* ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਔਖੇ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਦਿਸ਼ਾ-ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਸਕੇਗਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹਵਾਈ ਯੁੱਧ (ਡੌਗਫਾਈਟ) ਵਿੱਚ ਬੜ੍ਹਤ ਮਿਲੇਗੀ।
ਸਟੀਲਥ ਸਮਰੱਥਾ* ਇਸਨੂੰ ਰਡਾਰ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਹੋਰ ਡਿਟੈਕਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਅਦ੍ਰਿਸ਼ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ।
ਮਲਟੀਰੋਲ ਜੈੱਟ* ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਹਵਾਈ ਵਚਰਸਵ, ਗਰਾਊਂਡ ਅਟੈਕ, ਏਅਰ ਡਿਫੈਂਸ ਡਿਸਟ੍ਰਕਸ਼ਨ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਨੇਵਲ ਮਿਸ਼ਨ ਵੀ ਪੂਰੇ ਕਰ ਸਕੇਗਾ।
ਪੰਜਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਖਾਸ ਖੂਬੀਆਂ
ਪੰਜਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਫਾਈਟਰ ਜੈੱਟਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਕੁਝ ਆਮ ਖੂਬੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ:
ਸਟੀਲਥ ਤਕਨੀਕ* (ਰਡਾਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ)
ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਐਵਿਓਨਿਕਸ ਅਤੇ ਬੈਟਲਫੀਲਡ ਸਾਫਟਵੇਅਰ*
ਨੈੱਟਵਰਕ-ਸੈਂਟ੍ਰਿਕ ਯੁੱਧ ਸਮਰੱਥਾ*
ਲੋ-ਪ੍ਰੋਬੇਬਿਲਟੀ-ਆਫ-ਇੰਟਰਸੈਪਟ ਰਡਾਰ*
ਵਧੀਆ ਕਮਾਂਡ, ਕੰਟਰੋਲ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ (C3)*
ਉੱਚ thrust-to-weight ਰੇਸ਼ੋ* ਅਤੇ ਸੁਪਰਕਰੂਜ਼ ਸਮਰੱਥਾ
ਭਾਰਤ ਦਾ AMCA ਵਿਰੁੱਧ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹੋਰ ਵਿਮਾਨ
ਅੱਜ ਦੀ ਤਰੀਖ਼ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਤਿੰਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਕੋਲ ਆਪਰੇਸ਼ਨਲ ਪੰਜਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਫਾਈਟਰ ਹਨ:
ਅਮਰੀਕਾ – F-22 ‘Raptor’ ਅਤੇ F-35 ‘Lightning II’
ਰੂਸ – Su-57
ਚੀਨ – J-20
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ F-35 ਸਭ ਤੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਮਹਿੰਗਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਲਾਗਤ ਲਗਭਗ *1.7 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ* ਹੈ। ਰੂਸ ਦਾ Su-57 ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਵੀ F-35 ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਦਿਖਾਇਆ ਸੀ। ਪਰ ਭਾਰਤ ਨੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ AMCA ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ‘ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਜਤਾਇਆ।
ਚੀਨ ਦੀ ਛੇਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ
ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤ ਆਪਣੀ ਪੰਜਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਛਾਲ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਚੀਨ ਛੇਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਫਾਈਟਰ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਪ੍ਰੈਲ 2025 ਦੀ NDTV ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੀਨ ਨੇ ਦੋ ਪ੍ਰੋਟੋਟਾਈਪਾਂ ‘ਤੇ ਟੈਸਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ:
J-36 – ਤਿੰਨ ਇੰਜਣਾਂ ਵਾਲਾ ਟੇਲਲੇਸ ਡਿਜ਼ਾਇਨ
J-50 – V-ਸ਼ੇਪ ਵਿੰਗਸ ਵਾਲਾ ਟਵਿਨ ਇੰਜਣ ਜੈੱਟ
ਇਹ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ *Boeing F-47* (Next Generation Air Superiority Fighter) ਦਾ ਜਵਾਬ ਹੋਵੇਗਾ।
ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਰਣਨੀਤੀ
AMCA ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਭਾਰਤ ਦੀ ਉਸ ਵਿਆਪਕ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਅਧੀਨ ਤਿੰਨਾਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ *63,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ* ਦੀ ਡੀਲ ਕਰਕੇ 26 *Rafale-M* ਖਰੀਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਨੇਵੀ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ MiG-29K ਦੀ ਥਾਂ ਲੈਣਗੇ।
ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਕੋਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 36 *Rafale-C* ਮੌਜੂਦ ਹਨ।
ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ *ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ ਕੈਰੀਅਰ (INS ਵਿਕਰਾਂਤ), ਜਹਾਜ਼, ਪਾਣੀ ਦੇ ਜਹਾਜ਼* ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਹਾਈਪਰਸੋਨਿਕ ਮਿਸਾਈਲਾਂ ਦਾ ਸਫਲ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਨੇ 2033 ਤੱਕ *100 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ* ਦੇ ਘਰੇਲੂ ਰੱਖਿਆ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ‘ਤੇ ਅਸਰ
ਭਾਰਤ ਦਾ AMCA ਤਿਆਰ ਹੋਣਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅੱਜ ਵੀ ਅਮਰੀਕੀ *F-16* ਅਤੇ ਚੀਨ ਤੋਂ ਮਿਲੇ *JF-17 Thunder* ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ, ਜੋ ਤਕਨੀਕੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ 4th ਜਨਰੇਸ਼ਨ ਵਿਮਾਨ ਹਨ। ਦੂਜੀ ਪਾਸੇ, ਚੀਨ ਕੋਲ J-20 ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ, ਪਰ AMCA ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਬਰਾਬਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।
ਕਿਉਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ AMCA?
1. ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਤਕਨੀਕ* – ਭਾਰਤ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਘਟਾਏਗਾ।
2. ਸੈਨਿਕ ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ* – ‘ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ’ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਮਿਲੇਗਾ।
3. ਰਣਨੀਤਿਕ ਬੜ੍ਹਤ* – ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਖਿਲਾਫ਼ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਤੁਲਨ ਬਦਲੇਗਾ।
4. ਨਿਰਯਾਤ ਸੰਭਾਵਨਾ* – AMCA ਏਸ਼ੀਆ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਅਤੇ ਲੈਟਿਨ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵਿਕਲਪ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਨਤੀਜਾ
ਭਾਰਤ ਦਾ AMCA ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਫਾਈਟਰ ਜੈੱਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸਮਰੱਥਾ, ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਰਣਨੀਤਿਕ ਤਾਕਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। 2035 ਤੱਕ ਜਦੋਂ ਇਹ ਜੈੱਟ ਭਾਰਤੀ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉੱਡੇਗਾ, ਤਦ ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਬਣੇਗਾ, ਸਗੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਲਈ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਡਰ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗਾ।
ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ F-22, F-35 ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੇ Su-57 ਵਾਂਗ ਹੁਣ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਅਸਮਾਨ ਤੋਂ ਵੀ ਇਕ *‘ਸਟੀਲਥ ਸ਼ਿਕਾਰੀ’* ਦੀ ਗਰਜ ਸੁਣਾਈ ਦੇਵੇਗੀ। ਅਤੇ ਇਹੀ ਉਹ ਪਲ ਹੋਵੇਗਾ ਜਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਹੁਣ ਰੱਖਿਆ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹੈ।
